Arte, Verdade e Politica: Discurso - Harold Pinter - Nobel Lecture: Art, Truth & Politics (En Galego, Español, Portugués, English, Swedish, French & German)

 

En Español    Em Portugués    In English, Swedish, French & German

Arte, Verdade e Politica

por Harold Pinter

En 1958, escribín o seguinte:

"Non hai grandes diferenzas entre realidade e ficción, nin entre o verdadeiro e o falso. Unha cousa non é necesariamente certa ou falsa; pode ser ao mesmo tempo verdade e mentira."

Creo que estas afirmacións aínda teñen sentido, e aínda se aplican á exploración da realidade a través da arte. Así que, como escritor, mantéñoas, pero como cidadán non podo; como cidadán hei de preguntar: ¿Que é verdade? ¿Que é mentira?

A verdade na arte dramática é sempre esquiva. Un nunca a atopa de todo, pero a súa procura chega a ser compulsiva. Claramente, é a procura o que motiva o empeño. A túa tarefa é a procura. De cando en vez, tropézaste coa verdade na escuridade, chocando con ela ou capturando unha imaxe fugaz ou unha forma que parece ter relación coa verdade, moi frecuentemente sen que te deses conta diso. Pero a auténtica verdade é que na arte dramática non hai tal cousa como unha verdade única. Hai moitas. E cada unha delas enfróntase á outra, afástanse, reflíctense entre si, ignóranse, búrlanse a unha da outra, son cegas á súa mera existencia. Ás veces, sentes que tes durante un instante a verdade na man para que, a continuación, se te escabulla entre os dedos e se perda.

Preguntáronme con frecuencia como nacen as miñas obras teatrais. Non sei como explicalo. Como tampouco podo resumir as miñas obras, a menos que explique que ocorre nelas. Isto é o que din. Isto é o que fan.

Case todas as obras nacen dunha frase, unha palabra ou unha imaxe. Á palabra séguelle rápidamente unha imaxe. Dareivos dous exemplos de dúas frases que apareceron na miña cabeza da nada, seguidas por unha imaxe, seguidas por min.

As obras son “The Homecoming” e “Old times”. A primeira frase de “The homecoming” é “¿Que fixeches coas tixeiras?" A primeira frase de “Old times” é “Escuro”.

En ningún dos casos dispoñía de máis información.

No primeiro caso alguén estaba, obviamente, buscando unhas tixeiras, e preguntaba polo seu paradeiro a outro de quen sospeitaba que probabelmente as roubou. Pero, dalgún xeito, eu sabía que á persoa interrogada importábanlle pouco tanto as tixeiras como o interrogador.

En “Escuro”, tomei a descrición do pelo de alguén, o pelo dunha muller, e era a resposta a unha pregunta. En ambos casos vinme obrigado a continuar. Ocorreu visualmente, nunha moi lenta gradación, da sombra cara á luz.

Sempre comezo unha obra chamando aos personaxes A, B e C.

Na obra que acabaría converténdose en “The Homecoming”, vín  un home entrar nunha habitación austera e facerlle a pregunta a un home máis novo sentado nun feo sofá cun xornal de carreiras de cabalos. Dalgún xeito sospeitaba que A era un pai e que B era o seu fillo, pero non tiña a certeza. Esta posibilidade confirmaríase con todo pouco despois cando B (que máis adiante converteríase en Lenny) dille a A (máis adiante convertido en Max), “Papá, ¿impórtache se cambiamos de tema de conversación? Quéroche preguntar algo. O que ceamos antes, ¿como se chama? ¿Como o chamas ti? ¿Por que non te compras un can? Es un chef de cans. De verdade. Cres que estás cocinando para cans.” De maneira que como B chámalle á “Papá” pareceume razoable asumir que eran pai e fillo. A era claramente o cociñeiro e a súa comida non parecía ser moi valorada. ¿Significaba isto que non había unha nai? Iso aínda non o sabía. Pero, como me dixen a min mesmo entón, os nosos principios nunca saben dos nosos finais.

“Escuro”. Unha gran fiestra. Un ceo á tardiña. Un home, A (que se convertería en Deeley) e unha muller, B (que logo sería Kate) sentados cunhas bebidas. ¿Gorda ou fraca?, pregunta o home. ¿De quen falan? Pero entón vexo, de pé xunto á fiestra, a unha muller, C (que sería Anna), iluminada por unha luz diferente, de costas a eles, co pelo escuro.

É un momento estraño, o momento de crear uns personaxes que ata o momento non existiron. Todo o que segue é irregular, vacilante, ata alucinatorio, aínda que ás veces pode ser unha avalancha imparabel. A posición do autor é rara. Dalgún xeito non é benvido polos personaxes. Os personaxes resístenselle, non é fácil convivir con eles, son imposibles de definir. Desde logo non podes mandarlles. Ata un certo punto, podes xogar unha partida interminable con eles ao gato e o rato, á galiña cega, ao escondite. Pero finalmente atopas que tes a persoas de carne e óso nas túas mans, persoas con vontade e con sensibilidades propias, feitos de partes que es incapaz de cambiar, manipular ou distorsionar.

Así que a linguaxe na arte é unha ambiciosa transacción, unhas areas movedizas, un trampolín, un estanque xeado que se pode abrir baixo os teus pés, os do autor, en calquera momento.

Pero, como dixen, a procura da verdade non se pode deter nunca. Non pode aprazarse, non pode atrasarse. Hai que facerlle fronte, aí mesmo, no acto.

O teatro político presenta unha variedade totalmente distinta de problemas. Hai que evitar os sermones custe o que custe. O esencial é a obxetividade. Hai que deixar aos personaxes que respiren pola súa propia conta. O autor non ha de confinarlos nin restrinxilos para satisfacer os seus propios gustos, disposicións ou prexuicios. Ha de estar preparado para achegarse a eles desde unha variedade de ángulos, desde un surtido amplio e desinhibido de perspectivas que resulten. Talvez, de cando en vez, collelos por sorpresa, pero malia todo, dándolles a liberdade para ir alí onde desexen. Isto non sempre funciona. E, por suposto, a sátira política non se adhire a ningún destes preceptos. De feito, fai precisamente o contrario, que é a súa auténtica función.

Na miña obra "The Birthday Party" creo que permito o funcionamento dun amplo abanico de opcións nun denso bosque de posibilidades antes de concentrarme finalmente nun acto de dominación..

“Mountain Language” non aspira a esa amplitude de funcionamento. É brutal, breve e desagradable. Pero os soldados na obra si que se divirten con iso. Un ás veces esquece que os torturadores abúrrense fácilmente. Necesitan rirse de cando en vez para manter o ánimo. Este feito foi confirmado naturalmente polo que ocorreu en Abu Ghraib en Bagdad. “Mountain Language” só dura 20 minutos, pero podería continuar hora tras hora, unha e outra e outra vez, repetirse de novo o mesmo de forma continua, unha e outra vez, hora tras hora.

“Ashes to ashes”, por outra banda, dáme a impresión de que transcorre baixo o auga. Unha muller que se afoga, a súa man que emerxe sobre as ondas intentando alcanzar algo, que se afunde e desaparece, buscando a outros, pero sen atopar a ninguén, xa sexa por encima ou por debaixo da auga, atopando so sombras, reflexos, flotando; a muller é unha figura perdida nunha paisaxe que está sendo cuberta polas augas, unha muller incapaz de escapar da catástrofe que parecía que só afectaba a outros.

Pero, do mesmo xeito que eles morreron, ela tamén ha de morrer.

A linguaxe política, tal como a úsan os políticos, non penetra en ningún destes territorios dado que a maioría dos políticos, segundo as evidencias ás que temos acceso, non están interesados na verdade senón no poder e en conservar ese poder. Para conservar ese poder é necesario manter ao pobo na ignorancia, que vivan sen coñecer a verdade, ata a verdade sobre as súas propias vidas. O que nos rodea é un enorme entramado de mentiras, das cales alimentámosnos.

Como todo o mundo aquí sabe, a xustificación da invasión do Iraq era que Sadam Husein tiña na súa posesión un perigosísimo arsenal de armas de destrución masiva, algunhas das cales podían ser lanzadas en 45 minutos, capaces de provocar unha arrepiante destrución. Aseguráronnos que iso era certo. Non era certo. Contáronnos que Iraq mantiña unha relación coa Al Quaeda e que era en parte responsable da atrocidade que ocorreu en Nova York o 11 de Setembro de 2001. Aseguráronnos que isto era certo. Non era certo. Contáronnos que Iraq era unha ameaza para a seguridade do mundo. Aseguráronnos que era certo. Non era certo.

A verdade é algo completamente diferente. A verdade ten que ver coa forma na que Estados Unidos entende o seu papel no mundo e como decide encarnalo.

Pero antes de volver ao presente gustaríame mirar ao pasado recente, refírome á política exterior de Estados Unidos desde o final da Segunda Guerra Mundial. Creo que é a nosa obrigación someter esta época a certa clase de escrutinio, aínda que sexa dun xeito incompleto, que é todo o que nos permite o tempo que temos.

Todo o mundo sabe o que ocorreu na Unión Soviética e por toda a Europa do Leste durante o periodo de posguerra: a brutalidade sistemática, as múltiples atrocidades, a persecución sen piedade do pensamento independente. Todo iso foi ampliamente documentado e verificado.

Pero o que eu pretendo mostrar é que os crimes dos EE.UU. na mesma época só foron rexistrados de forma superficial, non digamos xa documentados, ou admitidos, ou recoñecidos sequera como crimes. Creo que isto debe ser solucionado e que a verdade sobre este asunto ten moito que ver coa situación na que se atopa o mundo actualmente. Aínda que limitadas, ata certo punto, pola existencia da Unión Soviética, as accións de Estados Unidos ao ancho e longo do mundo deixaron claro que decidiran que tiñan carta branca para facer o que quixesen.

A invasión directa dun estado soberano nunca foi o método favorito de Estados Unidos. Na maioría dos casos, preferiron o que eles describiron como “conflito de baixa intensidade”. Conflito de baixa intensidade significa que miles de persoas morren pero máis lentamente que se lanzases unha bomba sobre eles dunha soa vez. Significa que infectas o corazón do país, que estableces un tumor maligno e observas o desenvolvemento da gangrena. Cando o pobo foi sometido - ou molido a paus, o que vén ser o mesmo – e os teus propios amigos, os militares e as grandes corporacións, séntanse confortabelmente no poder, ti poste fronte á cámara e dis que a democracia prevaleceu. Isto foi o normal na política exterior de Estados Unidos durante os anos dos que estou falando.

A traxedia de Nicaragua foi un exemplo moi significativo. Escollina para expoñela aquí como un exemplo claro de como ve Estados Unidos o seu papel no mundo, tanto entón como agora.

Eu estiven presente nunha reunión na embaixada dos EE.UU. en Londres a finais dos oitenta.

O Congreso de Estados Unidos estaba a piques de decidir se dar máis diñeiro á Contra para a súa campaña contra o estado de Nicaragua. Eu era un membro dunha delegación que viña falar en nome de Nicaragua, pero a persoa máis importante nesta delegación era o Pai John Metcalf. O líder do grupo de EE.UU. era Raymond Seitz (por aquel entón o axudante do embaixador, máis tarde el mesmo sería embaixador). O Pai Metcalf dixo: “Señor, dirixo unha parroquia no norte de Nicaragua. Os meus fregueses construíron unha escola, un centro de saúde, un centro cultural. Viviamos en paz. Fai uns poucos meses un grupo da Contra atacou a parroquia. Destruírono todo: a escola, o centro de saúde, o centro cultural. Violaron ás enfermeiras e as mestras, asasinaron aos médicos, da forma máis brutal. Comportáronse como salvaxes. Por favor, esixa que o goberno de EE.UU. retire o seu apoio a esta repugnante actividade terrorista.”

Raymond Seitz tiña moi boa reputación como home racional, responsable e altamente sofisticado. Era moi respectado nos círculos diplomáticos. Escoitou, fixo unha pausa, e entón falou con gravidade. "Pai", dixo, "déixeme dicirlle algo. Na guerra, a xente inocente sempre sofre". Houbo un frío silencio. Mirámoslle. El non parpadeou.

A xente inocente, en realidade, sempre sofre.

Finalmente alguén dixo: "Pero neste caso “as persoas inocentes” foron as vítimas dunha espantosa atrocidade subvencionada polo seu goberno, unha entre moitas. Se o Congreso concede á Contra máis diñeiro, máis atrocidades desta clase terán lugar. ¿Non é así? ¿Non é, xa que logo, o seu goberno culpable de apoiar actos de asasinato e destrución contra os cidadáns dun estado soberano?"

Seitz mantívose imperturbabel. "Non estou de acordo con que os feitos tal como foron presentados apoien as súas afirmacións". dixo.

Mentres abandonabamos a embaixada un asistente estadounidense díxome que gozara coas miñas obras. Non lle respondín.

Debo recordarlles que o entón presidente, Reagan, fixo a seguinte declaración: "A Contra é o equivalente moral aos nosos Pais Fundadores".

Estados Unidos apoiaron a brutal ditadura de Somoza en Nicaragua durante corenta anos. O pobo nicaragüense, guiado polos sandinistas, derrocou este réxime en 1979, nunha impresionante revolución popular.

Os sandinistas non eran perfectos. Tiñan unha claro compoñente de arrogancia e a súa filosofía política contiña un certo número de elementos contradictorios. Pero eran intelixentes, racionais e civilizados. Propuxéronse conseguir unha sociedade estable, decente e plural. A pena de morta foi abolida. Centos de miles de campesiños pobres foron librados dunha morte segura. A unhas 100.000 familias déronselle títulos de propiedade sobre terras. Construíronse duas mil escolas. Unha notable campaña educativa reduciu o analfabetismo no país a menos dunha sétima parte. Establecéronse unha educación e un servizo de saúde gratuitos. A mortalidade infantil reduciuse nunha terceira parte. A polio foi erradicada.

Estados Unidos denunciou estes logros como unha subversion marxista/leninista. Desde o punto de vista do goberno de Estados Unidos, estábase establecendo un exemplo perigoso. Se a Nicaragua se lle permitía fixar normas básicas de xustiza social e económica, se se lle permitía subir os niveis de saúde e educación e alcanzar unha unidade social e un respecto nacional propio, os países veciños suscitaríanse as mesmas cuestións e farían o mesmo. Nese momento había por suposto unha feroz resistencia ao "status quo" no Salvador.

falei anteriormente de "un entramado de mentiras" que nos rodea. O presidente Reagan costumaba describir  a Nicaragua como un "calabozo totalitario". Isto foi aceptado de forma xeral polos medios, e por suposto polo goberno británico, como un comentario acertado e imparcial. Pero a realidade é que non estaba documentada a existencia de escuadrons da morte baixo o goberno sandinista. Non había constancia de torturas. Non estaba probada a existencia dunha brutalidade sistemática ou oficial por parte dos militares. Ningún sacerdote foi asasinado en Nicaragua. De feito, había tres sacerdotes no goberno, dous xesuitas e un misioneiro Maryknoll. Os calabozos totalitarios estaban en realidade moi perto, no Salvador e en Guatemala. Estados Unidos fixera caer en 1954 ao goberno elixido democráticamente en Guatemala e calcúlase que unhas 200.000 persoas foran vítimas das sucesivas ditaduras militares.

Seis dos máis eminentes xesuitas do mundo foron asasinados brutalmente na Universidade de Centro América en San Salvador en 1989 por un batallón do reximento Alcatl adestrado en Fort Benning, Georgia, EE.UU. Ese home extremadamente valente, o arzobisbo Romero, foi asasinado mentres se dirixía á xente. Calcúlase que morreron 75.000 persoas. ¿Por que foron asasinadas? Foron asasinadas porque crían que unha vida mellor era posible e que debía conseguirse. Esta crenza converteunos de forma inmediata en comunistas. Morreron porque se atreveron a cuestionar o "status quo", a interminable situación de pobreza, enfermidade, degradación e opresión que recibiran como herdanza.

Estados Unidos finalmente fixo caer o goberno Sandinista. Supuxo varios anos e unha resistencia considerable, pero unha persecución económica implacable e 30.000 mortos ao final minaron a moral do pobo nicaragüense. Exhaustos e condenados á pobreza unha vez máis. Os casinos volveron ao país, a saúde e a educación gratuita acabáronse. As grandes empresas volveron en maior número. A 'Democracia' había prevalecido.

Pero esta “política” non estivo, de ningún xeito, limitada a Centroamérica. Foi realizada ao longo e ancho do mundo. Non tiña final. E agora é coma se nunca pasase.

Os Estados Unidos apoiaron e nalgúns casos crearon todas as ditaduras militares de dereitas no mundo tralo final da Segunda Guerra Mundial. Refírome a Indonesia, Grecia, Uruguay, Brasil, Paraguay, Haití, Turquía, Filipinas, Guatemala, O Salvador, e, por suposto, Chile. O horror que Estados Unidos causou no Chile en 1973 non poderá ser nunca purgado nin esquecido.

Centos de miles de mortes tiveron lugar en todos estes países. ¿Tiveron lugar? ¿Son todas esas mortes atribuibeis á política exterior estadounidense? A resposta é:  si, tiveron lugar e son atribuibeis á política exterior estadounidense. Pero vostedes non o saberían.

Isto nunca ocorreu. Nunca ocorreu nada. Nin sequera mentres ocorría estaba ocorrendo. Non importaba. Non era de interese. Os crimes de Estados Unidos foron sistemáticos, constantes, inmorales, despiadados, pero moi poucas persoas falaron deles. Isto é algo que hai que recoñecerlle a Estados Unidos. Exerceu o seu poder a través do mundo sen apenas deixarse levar polas emocións mentres pretendía ser unha forza ao servizo do ben universal. Foi un brillante exercicio de hipnosis, ata enxeñoso, e tivo un gran éxito.

Dígovos que Estados Unidos son sen dúbida o maior espectáculo ambulante. Poden ser brutais, indiferentes, desdeñosos e bárbaros, pero tamén son moi intelixentes. Como vendedores non teñen rival, e a mercancía que mellor venden é o amor propio. É un gran éxito. Escoiten a todos os presidentes de Estados Unidos na televisión usando as palabras, “o pobo americano”, como na frase, “Dígolle ao pobo estadounidense que é a hora de rezar e defender os dereitos do pobo americano e pídolle ao pobo americano que confíen no seu presidente na acción que vai tomar en beneficio do pobo americano”.

É unha estrataxema brillante. A linguaxe úsase hoxe en día para manter controlado o pensamento. As palabras “o pobo americano” producen un coxin de tranquilidade verdadeiramente sensual. Non necesitas pensar. Simplemente bótaste sobre o coxin. O coxin pode estar sufocando a túa intelixencia e a túa capacidade crítica pero é moi cómodo. Isto non funciona, por suposto, para os 40 millóns de persoas que viven baixo a liña de pobreza e os dous millóns de homes e mulleres prisioneiras nos vastos “gulags” dos cárceres, que se estenden ao longo de todo Estados Unidos.

Estados Unidos xa non se preocupa polos conflitos de baixa intensidade. Non ve ningún interese en ser reticente ou disimulado. Pon as súas cartas sobre a mesa sen medo nin favor. Sencillamente impórtanlle un pito as Nacións Unidas, a legalidade internacional ou o desacordo crítico, que xulga impotente e irrelevante. Ten o seu propio canciño faldeiro acurrucado trás deles, a patética e supina Gran Bretaña.

¿Que lle pasou á nosa sensibilidade moral? ¿tivemos algunha vez algunha? ¿Que significan estas palabras? ¿Refírense a un termino moi raramente utilizado estes días – conciencia? ¿Unha conciencia para usar non só cos nosos propios actos senón para usar tamén coa nosa responsabilidade compartida nos actos dos demais? ¿Está todo morto? Mirade Guantánamo. Centos de persoas detidas sen cargos ao longo de tres anos, sen representación legal nin un xuízo conveniente, técnicamente detidos para sempre. Esta estrutura totalmente ilegal mantense como un desafío a convención de Xenebra. Isto non é só tolerado senón que difícilmente suscitado polo que se chama “a comunidade internacional”. Esta atrocidade criminal está sendo cometida por un país, que se declara a si mesmo como “o líder do mundo libre”. ¿Pensamos nos habitantes da bahía de Guantánamo? ¿Que é o que din os medios? O reseñan ocasionalmente – unha pequena mención na paxina seis. Eles foron consignados a unha terra de ninguén da que, por certo, poida que nunca regresen. Na actualidade moitos están en folga de fame, alimentados á forza, incluídos os residentes británicos. Non hai sutilezas nestes procesos de alimentación. Nin sedacions nin anestésicos. Só un tubo insertado sobre o teu nariz e dentro da túa garganta. Ti vomitas sangue. Isto é tortura. ¿Que dixo a secretaria británica de exteriores sobre isto? Nada. ¿Que dixo o primeiro ministro británico sobre isto? Nada ¿Por que non? Porque Estados Unidos dixo: criticar a nosa conduta na bahía de Guantánamo constitúe un acto pouco amistoso. Ou estades connosco ou contra nós. Así que Blair cálase.

A invasión de Iraq foi un acto de bandidos, un evidente acto de terrorismo de estado, demostrando un desprezo absoluto polo concepto de leis internacionais. A invasión foi unha acción militar arbitraria baseada nunha serie de mentiras sobre mentiras e burda manipulación dos medios e, por conseguinte, do publico; un acto coa intención de consolidar o control económico e militar de Estados Unidos sobre Oriente Próximo, camuflado – como ultimo recurso – todas as outras xustificacións caeron por elas mesmas – como unha liberación. Unha formidable aseveración da forza militar responsable da morte e mutilación de centos e centos de persoas inocentes.

Trouxemos tortura, bombas de racimo, uranio empobrecido, innumerables actos de morte aleatoria, miseria, degradación e morte para o pobo Iraqui e chamámolo “levar a liberdade e a democracia a Oriente Próximo”

¿Canta xente tes que matar antes de ser considerado un asasino de masas e un criminal de guerra? ¿Cen mil? Máis que suficiente, pensaría eu. Por iso é xusto que Bush e Blair sexan procesados polo Tribunal Penal Internacional. Pero Bush foi listo. Non ratificou ao Tribunal Penal Internacional. Por iso se un soldado ou político americano é arrestado Bush advertiu que enviaría aos marines. Pero Tony Blair ratificou o Tribunal e por iso podeselle perseguir. Podemos proporcionarlle ao Tribunal a súa dirección se está interesado. É o número 10 de Downing Street, Londres.

A morte neste contexto é irrelevante. Ambos, Bush e Blair colocan a morte ben lonxe, nos números atrasados. Polo menos 100.000 iraquíes morreron polas bombas e misiles estadounidenses antes de que a insurxencia iraquí empezase. Estas persoas non existen agora. As súas mortes non existen. Son espazos en branco. Nin sequera foron rexistrados como mortos. "Non facemos reconto de corpos", dixo o xeneral estadounidense Tommy Franks.

Ao comezo da invasión publicouse na portada dos xornais británicos unha fotografía de Tony Blair bicando a fazula dun neno iraquí. "Un neno agradecido" dicía o pé de foto. Uns días despois apareceu unha historia cunha fotografía, nunha páxina interior, doutro neno de catro anos sen brazos. A súa familia fora alcanzada por un misil. El foi o único superviviente. "¿Cando recuperarei os meus brazos?" preguntaba. A historia desapareceu. Ben, Tony Blair non o tiña nos seus brazos, tampouco o corpo de ningún outro pícaro mutilado, nin o de ningún cadáver ensanguentado. O sangue é sucio. Enporca a túa camisa e a túa gravata cando te atopas dando un discurso sincero en televisión.

Os dous mil estadounidenses mortos son unha vergonza. Son transportados ás súas tumbas na escuridade. Os funerais son discretos, fóra de perigo. Os mutilados apodrecen nas súas camas, algúns para o resto das súas vidas. Así os mortos e os mutilados apodrecen, en diferentes tipos de tumbas.

Aquí hai un anaco do poema de Pablo Neruda: “Explico Algunhas Cousas”:

E unha mañá todo estaba ardendo

e unha mañá as fogueiras

saían da terra

devorando seres,

e desde entón lume,

pólvora desde entón,

e desde entón sangue.

Bandidos con avións e con mouros,

bandidos con sortixas e duquesas,

bandidos con frades negros bendicindo

viñan polo ceo a matar pícaros,

e polas rúas o sangue dos nenos

corría simplemente, como sangue de nenos

Chacais que o chacal rexeitaría,

pedras que o cardo seco mordería chuspindo,

víboras que as víboras odiasen!

Fronte a vós vin o sangue

de España levantarse

para afogarvos nunha soa ola

de orgullo e de coitelos!

Xenerais

traidores:

mirade a miña casa morta,

mirade España rota:

pero de cada casa morta sae metal ardendo

no canto de flores,

pero de cada oco de España

sae España,

pero de cada pícaro morto sae un fusil con ollos,

pero de cada crime nacen balas

que vos acharán un día o sitio

do corazón.

Preguntaredes por que a súa poesía

non nos fala do soño, das follas,

dos grandes volcanes do seu país natal?

Vinde a ver o sangue polas ruas,

vinde a ver o sangue polas ruas,

vinde a ver o sangue polas ruas!

Quixera deixar claro que citando o poema de Neruda non estou a comparar de nengunha maneira a República Española co Iraq de Saddam Husein. Cito a Neruda porque en nengun outro sítio da lírica contemporánea lin unha descrición mais insistente e certa do bombardeo contra civis.

Dixen antes que Estados Unidos está agora sendo totalmente franco pondo as cartas sobre a mesa. Éste é o caso. A sua política oficial é hoxe en dia definida como "Dominio sobre todo o espectro". Ése non é o meu termo, é o seu. "Dominio sobre todo o espectro" quere dicer controlo da terra, mar, ar e espazo e todos os seus recursos.

Estados Unidos agora ocupa 702 bases militares ao longo do mundo en 132 países, coa honorabel excepción de Suíza, por suposto. Non sabemos moi ben como chegou a estar ahí pero de feito está ahí.

Estados Unidos posui oito mil cabezas nucleares activas e usabeis. Dous mil están nos seus disparaderos, alerta, listas para ser lanzadas 15 minutos despois de unha advertencia. Está a desenvolver novos sistemas de forza nuclear, coñecidos como "destructores de búnkeres". Os británicos, sempre cooperativos, están a tentar substituir o seu próprio mísil nuclear, Trident. A quen, me pergunto, están a apontar? A Osama Bin Laden? A ti? A min? ¿A Joe Dokes? ¿China? Paris? Quen sabe? O que si sabemos é que esta tolémia infantil - a posesión e uso en forma de ameazas de armas nucleares - é o corazón da actual filosofia política de Estados Unidos. Debemos lembrar-nos a nós mesmos que Estados Unidos está en un continuo adestramento militar e non mostra indicios de minorar o paso.

Moitos milleiros, se non millóns, de persoas en Estados Unidos están demostrabelmente anoxados, envergoñados e enfadados polos feitos do seu goberno, pero, tal e como están as cousas, non son unha forza política coerente - ainda. Pero a ansiedade, a incertidumbre e o medo que podemos ver medrar cada dia en Estados Unidos non é probabel que diminua.

Sei que o presidente Bush ten alguns escritores de discursos moi competentes pero quixera emprestar-me voluntário eu mesmo para o emprego. Profiro o seguinte breve discurso que el poderia ler en televisión á nazón. vexo-o solene, co pelo cuidadosmente penteado, sério, confiado, sincero, frecuentemente sedutor, a veces empregando un sorriso irónico, curiosamente atractiva, un auténtico macho.

"Deus é bon. Deus é grande. Deus é bon. O Meu deus é bon. O Deus de Bin Laden é mau. O seu é un mal Deus. O deus de Sadam tamén era mau, ainda que non tivese nengun. El era un bárbaro. Nós non somos bárbaros. Nós non cortamos as cabezas da xente. Nós creemos na liberdade. Deus tamén. Eu non son bárbaro. Eu son o líder democráticamente eleito de unha democrácia amante da liberdade. Somos unha sociedade compasiva. Electrocutamos de forma compasiva e administramos unha compasiva inxección letal. Somos unha grande nazón. Eu non son un ditador. El si . Eu non son un bárbaro. El si . E el. Todos eles son. Eu teño autoridade moral. Ves o meu puño? Esta é a miña autoridade moral. E non o esquezas"

A vida de un escritor é extremadamente vulnerabel, magoas unha actividade espida. Non temos que chorar por iso. O escritor fai a sua eleizón e fica atrapado en ela. Pero é certo que estás exposto a todos os ventos, algun deles en verdade xelados. Estás só, pola tua conta. Non atopas refuxio, nen protección - a menos que mintas - en cuxo caso, por suposto, te construirás a tua própria protección e, poderia dicer-se , te voltarás un político.

referin-me un par de veces esta tarde á morte. Vou citar agora un poema meu chamado "Muerte"

¿Onde se achou o cadáver? 

¿Quen o atopou?

¿Estaba morto cando o atoparon?

¿Como o atoparon?

¿Quen era o cadáver?

¿Quen era o pai ou filla, ou irmao

ou tío ou irmá ou mai ou fillo

do cadáver abandonado?

¿Estaba morto o corpo cando foi abandonado?

¿Foi abandonado?

¿Por quen foi abandonado?

¿Estaba o corpo ispo ou vestido para unha viaxe?

¿O que lle fixo declarar morto ao cadáver?

¿Foi vostede quen declarou morto ao cadáver?

¿Como de ben coñecia o cadáver?

¿Como sabia que estaba morto o cadáver?

¿Lavou o cadáver?

¿pechou-lle ambos ollos?

¿Enterrou o corpo?

¿deixou-no abandonado?

¿deu-lle un beixo ao cadáver?

Cando ollamos un espello pensamos que a imaxe que nos oferece é exacta. Pero se te moves un milímetro a imaxe muda. Agora mesmo, nós estamos a ollar a un círculo de reflectidos sen fin. Pero as veces o escritor ten que estragar o espello - porque é no outro lado do espello onde a verdade olla pra nós.

Coido que, a pesar das enormes dificuldades que existen, unha firme determinazón, inquebrantabel, sen volta atrás, como cidadans, para definer a auténtica verdade das nosas vidas e as nosas sociedades é unha necesidade crucial que nos afecta a todos. É, de feito, unha obriga.

Se unha determinazón como ésta non forma parte da nosa visión política, non temos esperanza de restituir o que case se nos perdeu: a dignidade como persoas.